Việc đăng ký bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ đối với nhân vật truyện tranh, nhân vật game, mascot, … vốn không phải là điều quá mới mẻ. Nếu bạn là người hâm mộ của Chương trình “The Masked Singer Việt Nam” thì chắc hẳn các tạo hình mascot với bạn đã không còn xa lạ. Vậy, nếu bạn là chủ sở hữu, người thiết kế nên những tạo hình nhân vật này thì bạn phải làm gì để bảo vệ thành quả sáng tạo của mình, tránh việc phát sinh tranh chấp xảy ra và có thể xử lý được những hành vi “sao chép”, “ăn cắp”, “đạo nhái” tạo hình mascot của mình?
Nếu bạn đang phân vân chưa biết cách để bảo hộ cho đứa con tinh thần của mình, thì bài viết “Tạo hình nhân vật mascot – Đăng ký bản quyền hay đăng ký thương hiệu” này sẽ dành cho bạn. Chi tiết mời bạn theo dõi nội dung dưới đây.
MỤC LỤC BÀI VIẾT
1. Tạo hình nhân vật là gì?
Tạo hình nhân vật là việc sử dụng các phương tiện, chất liệu và công cụ cần thiết để tạo ra các hình thể nhân vật bằng đường nét, hình khối, màu sắc khác nhau dưới dạng 2D hoặc 3D, bao gồm các chi tiết về diện mạo, ngoại hình, trang phục, cử chỉ và sắc thái của nhân vật đó. Thường thì quá trình này được thực hiện bằng cách sử dụng các công cụ vẽ hoặc phần mềm thiết kế đồ họa để tạo ra một bản phác thảo ban đầu, sau đó sửa đổi và hoàn thiện để có được hình ảnh hoàn chỉnh của nhân vật. Tạo hình nhân vật còn được ví như là một thủ pháp sáng tạo nghệ thuật bằng ngôn ngữ hình khối, màu sắc, chất cảm, không gian và bố cục.
2. Bảo hộ tạo hình nhân vật là gì?
Bảo hộ tạo hình nhân vật là một thủ tục pháp lý, theo đó, các tác giả hoặc chủ sở hữu bản vẽ, thiết kế tạo hình nhân vật sẽ tiến hành đăng ký bảo hộ tác phẩm của mình tại Cơ quan nhà nước có thẩm quyền.
Theo quy định của Luật Sở hữu trí tuệ hiện hành, tác phẩm tạo hình nhân vật có thể được đăng ký bảo hộ dưới hai hình thức:
– Đăng ký bảo hộ tạo hình nhân vật dưới hình thức đăng ký quyền tác giả (hay còn gọi là đăng ký bản quyền) theo quy định tại điểm g, khoản 1 Điều 14 Luật Sở hữu trí tuệ; và/hoặc
– Đăng ký bảo hộ tạo hình nhân vật dưới hình thức đăng ký nhãn hiệu (hay còn gọi là đăng ký độc quyền thương hiệu) theo quy định tại khoản 16 Điều 4 Luật Sở hữu trí tuệ.
Điều 14. Các loại hình tác phẩm được bảo hộ quyền tác giả (Luật Sở hữu trí tuệ)
1. Tác phẩm văn học, nghệ thuật và khoa học được bảo hộ bao gồm: g) Tác phẩm tạo hình, mỹ thuật ứng dụng; Điều 4. Giải thích từ ngữ (Luật Sở hữu trí tuệ) 16. Nhãn hiệu là dấu hiệu dùng để phân biệt hàng hóa, dịch vụ của các tổ chức, cá nhân khác nhau. |
3. Đăng ký bảo hộ tạo hình nhân vật dưới hình thức đăng ký quyền tác giả
∗ Về đối tượng đăng ký: Tạo hình nhân vật có thể đăng ký bảo hộ dưới danh nghĩa là một tác phẩm mỹ thuật (tác phẩm tạo hình). Đây là một trong 14 loại hình tác phẩm theo Luật Sở hữu trí tuệ với đặc trưng được thể hiện bởi đường nét, màu sắc, hình khối và bố cục như: hội họa, đồ họa, điêu khắc, nghệ thuật sắp đặt và các hình thức thể hiện tương tự, tồn tại dưới dạng độc bản, cụ thể được quy định tại Khoản 1 Điều 13 Nghị định 22/2018/NĐ-CP:
Điều 13. Tác phẩm tạo hình, mỹ thuật ứng dụng
1. Tác phẩm tạo hình quy định tại điểm g khoản 1 Điều 14 của Luật sở hữu trí tuệ là tác phẩm được thể hiện bởi đường nét, màu sắc, hình khối, bố cục như: Hội họa, đồ họa, điêu khắc, nghệ thuật sắp đặt và các hình thức thể hiện tương tự, tồn tại dưới dạng độc bản. Riêng đối với loại hình đồ họa, có thể được thể hiện tới phiên bản thứ 50, được đánh số thứ tự có chữ ký của tác giả. |
∗ Về bản chất của quyền tác giả đối với tác phẩm tạo hình nhân vật: là quyền của tác giả/chủ sở hữu quyền tác giả trong việc chống lại người khác thực hiện hành vi sao chép trái phép tạo hình nhân vật của mình. Khi có Giấy chứng nhận đăng ký quyền tác giả, chủ sở hữu không có nghĩa vụ chứng minh quyền tác giả thuộc về mình khi có tranh chấp.
∗ Điều kiện đăng ký: Tác phẩm tạo hình nhân vật khi đăng ký theo cơ chế này phải đảm bảo tính sáng tạo và tính nguyên gốc, không sao chép từ bất kỳ nguồn nào.
Lưu ý: Quyền tác giả đối với tác phẩm tạo hình nhân vật phát sinh khi tác phẩm được định hình ra mà không cần thực hiện thủ tục xác lập quyền. Tuy nhiên, cơ chế tự động bảo hộ này rất khó để chứng minh và bảo vệ quyền lợi cho tác giả và chủ sở hữu quyền tác giả khi xảy ra tranh chấp, do đó, nhà nước khuyến khích tác giả, chủ sở hữu thực hiện thủ tục đăng ký để có Giấy tờ pháp lý chứng minh quyền tác giả đối với tác phẩm.
Điều 49. Đăng ký quyền tác giả, quyền liên quan – Luật Sở hữu trí tuệ
3. Tổ chức, cá nhân đã được cấp Giấy chứng nhận đăng ký quyền tác giả, Giấy chứng nhận đăng ký quyền liên quan không có nghĩa vụ chứng minh quyền tác giả, quyền liên quan thuộc về mình khi có tranh chấp, trừ trường hợp có chứng cứ ngược lại. |
∗ Thẩm quyền: Cơ quan cấp Giấy chứng nhận đăng ký quyền tác giả (GCN) cho tác phẩm tạo hình nhân vật là Cục Bản quyền tác giả (COV) trực thuộc Bộ Văn Hóa -Thể thao và Du lịch.
∗ Thời gian giải quyết: 15 ngày làm việc kể từ ngày nhận đủ hồ sơ hợp lệ. Tuy nhiên, trên thực tế, thời gian có thể kéo dơn hơn tùy theo tiến độ xử lý của Cục Bản quyền tác giả.
Về trình tự, thủ tục đăng ký quyền tác giả đối với tác phẩm tạo hình nhân vật, bạn vui lòng tham khảo tại đây.
∗ Đánh giá ưu, nhược điểm:
Ưu điểm:
– Thủ tục thực hiện khá đơn giản.
– Điều kiện để được Cục Bản quyền tác giả cấp Giấy chứng nhận dễ dàng hơn.
– Thời gian giải quyết hồ sơ xin cấp Giấy chứng nhận nhanh chóng.
– Thời hạn bảo hộ lâu dài.
– Không phải thực hiện thủ tục gia hạn hiệu lực Giấy chứng nhận.
Nhược điểm:
– Cục Bản quyền tác giả sẽ cấp Giấy chứng nhận dựa trên cơ sở sự cam kết của chính tác giả tạo ra tác phẩm tạo hình nhân vật đó, không sao chép từ bất kỳ nguồn nhân vật nào.
– Do Giấy chứng nhận quyền tác giả được xác lập không mang tính tuyệt đối (vì có thể bị huỷ nếu có bên thứ ba chứng minh tác phẩm tạo hình nhân vật đăng ký là sao chép) nên khâu thực thi quyền tác giả và xử lý hành vi xâm phạm bản quyền chưa được thực hiện triệt để. Các tranh chấp về bản quyền tạo hình nhân vật thường phải qua Toà án với thủ tục và thời gian kéo dài nhưng kết quả cuối cùng vẫn có thể không như mong muốn.
– Tình trạng “đạo nhái” tạo hình nhân vật diễn ra phức tạp, khó chứng minh được ý đồ sao chép và tỷ lệ sao chép tác phẩm để bị coi là hành vi xâm phạm bản quyền.
4. Đăng ký bảo hộ tạo hình nhân vật dưới hình thức đăng ký nhãn hiệu
∗ Đối tượng đăng ký: tác phẩm tạo hình nhân vật khi đăng ký dưới hình thức nhãn hiệu sẽ đóng vai trò là logo, thương hiệu, dấu hiệu nhận biết được sử dụng trong hoạt động kinh doanh dùng để phân biệt hàng hoá/dịch vụ của các cá nhân/tổ chức khác nhau.
∗ Bản chất quyền của chủ sở hữu đối với nhãn hiệu là tạo hình nhân vật: Quyền của chủ sở hữu đối với nhãn hiệu là tạo hình nhân vật (khi đã được cấp Giấy chứng nhận đăng ký nhãn hiệu) chính là quyền độc quyền sử dụng, định đoạt hình ảnh tạo hình nhân vật và ngăn cấm không cho người khác sử dụng hình ảnh tạo hình nhân vật trùng hoặc tương tự gây nhầm lẫn với hình ảnh tạo hình nhân vật của mình.
∗ Điều kiện đăng ký: Điều kiện quan trọng nhất để tạo hình nhân vật được bảo hộ là phải đảm bảo khả năng phân biệt, không được trùng hoặc tương tự gây nhầm lẫn với tạo hình nhân vật của người khác đã đăng ký trước trong cùng lĩnh vực tương ứng.
∗ Cơ chế xác lập quyền: Quyền sở hữu đối với hình ảnh tạo hình nhân vật chỉ phát sinh và được Pháp luật công nhận khi Chủ sở hữu được Cục Sở hữu trí tuệ cấp Giấy chứng nhận đăng ký nhãn hiệu. Đây là thủ tục không phát sinh tự động mà đòi hỏi Chủ sở hữu phải nộp đơn đăng ký xác lập quyền đối với nhãn hiệu.
∗ Thẩm quyền xử lý: Cục Sở hữu trí tuệ (NOIP) thuộc Bộ Khoa học và Công nghệ.
∗ Thời gian đăng ký: Theo quy định là 12 tháng. Tuy nhiên thời gian thực tế có thể kéo dài hơn 12-18 tháng tùy theo tiến độ xử lý của Cục Sở hữu trí tuệ.
Về trình tự, thủ tục đăng ký bảo hộ nhãn hiệu, bạn vui lòng tham khảo tại đây
∗ Đánh giá ưu, nhược điểm:
Ưu điểm:
– Đây là cơ chế bảo hộ chặt chẽ nhất hiện nay.
– Khi chủ sở hữu được cấp Giấy chứng nhận, chủ sở hữu có thể ngăn cấm được các trường hợp sao chép, cách điệu giống hệt hoặc tương tự gây nhầm lẫn.
– Giấy chứng nhận đăng ký nhãn hiệu là cơ sở để khẳng định cá nhân/tổ chức và sản phẩm/dịch vụ do các chủ thể này cung cấp là có uy tín, nâng cao vị thế cạnh tranh so với đối thủ khác trên thị trường.
– Giấy chứng nhận đăng ký nhãn hiệu là bằng chứng mạnh nhất khi xử lý các hành vi vi phạm nhãn hiệu.
– Giấy chứng nhận đăng ký nhãn hiệu là điều kiện bắt buộc khi triển khai hệ thống mã số mã vạch (GTIN) cho doanh nghiệp nếu muốn cung cấp sản phẩm mang thương hiệu ra thị trường trong nước và quốc tế.
Nhược điểm:
– Do tính bảo hộ là tuyệt đối, nên để có kết quả cuối cùng được cấp Giấy chứng nhận đăng ký nhãn hiệu là rất khó khăn, Cục SHTT phải thẩm định điều kiện bảo hộ theo quy định và tra cứu hệ thống một cách chặt chẽ và khắt khe trước khi ra quyết định cấp GCN hoặc từ chối cấp GCN.
– Thời gian xử lý kéo dài vì hiện mỗi tháng Cục SHTT nhận không dưới 5000 đơn đăng ký nhãn hiệu.
5. Dịch vụ đăng ký bảo hộ tạo hình nhân vật của Công ty Luật CIS
Công ty Luật Bản quyền Quốc tế (CIS Law Firm) là Tổ chức Đại diện Sở hữu công nghiệp được chứng nhận bởi Cục Sở hữu Trí tuệ Việt Nam. Với kinh nghiệm hoạt động lâu dài, Luật sư và chuyên viên của Chúng tôi đã được đào tạo chuyên sâu về bản quyền tác giả và Sở hữu trí tuệ từ Cục Bản quyền tác giả, Cục Sở hữu trí tuệ và Tổ chức Sở hữu trí tuệ Thế giới (WIPO), Chúng tôi có đủ năng lực và kinh nghiệm để hỗ trợ bạn:
– Tư vấn về khả năng đăng ký bảo hộ đối với tác phẩm tạo hình nhân vật.
– Tư vấn hoàn thiện hồ sơ và thực hiện thủ tục đăng ký bảo hộ đối với tác phẩm tạo hình nhân vật;
– Phúc đáp với cơ quan nhà nước có thẩm quyền liên quan đến thủ tục đăng ký (nếu có);
– Theo dõi và nhận kết quả đăng ký bảo hộ tác phẩm tạo hình nhân vật;
– Khiếu nại các quyết định liên quan đến việc cấp Giấy chứng nhận.
Hy vọng nội dung bài viết trên sẽ giúp bạn nắm bắt được thông tin cơ bản về hai thủ tục có thể đăng ký bảo hộ đối với tạo hình nhân vật. Mọi thắc mắc liên quan đến thủ tục đăng ký quyền tác giả và đăng ký nhãn hiệu, vui lòng liên hệ ngay với Luật sư Công ty Luật CIS theo thông tin sau:
PHÒNG SỞ HỮU TRÍ TUỆ – CIS LAW FIRM
109 Hoàng Sa, P. Đa Kao, Quận 1, TP. Hồ Chí Minh
Điện thoại: 028 3911 8580 – 091 911 8580
Email: info@cis.vn – sohuutritue@cis.vn